ಗ್ರಂಥರತ್ನಮಾಲಾ

ಶ್ರೀ ವಿಷ್ಣುಧರ್ಮೋತ್ತರ ಮಹಾಪುರಾಣಂ – ಪ್ರಥಮಖಂಡ – ಎರಡನೆಯಭಾಗ

ಆರಂಭಿಕ ಪುಟ ಅನುವಾದಕರು: ಶ್ರೀ ಚಾಮರಾಜನಗರದ ವೆಂಕಟರಮಣಶಾಸ್ತ್ರಿ

ವಿಷಯಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ

ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ
ಎಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕೃತಯುಗಾದಿ ಯುಗಾಂತ್ಯ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಗಳಿಂದ ಉಳಿದ ಮೂರು ವರ್ಣಾಶ್ರಮದ ಜನರ ಮೇಲೆ ಧಾಳಿ ನಡೆದು, ತಮ್ಮ ಹೊರ್ತು ಉಳಿದ ಮೂರು ಜಾತಿಯನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆದಾಗ, ಪರಾಶರ ಪುತ್ರರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸರಿಂದ ಪಂಚಮವೇದವೆನಿಸಿದ ಮಹಾಭಾರತವು ಪ್ರಕಟವಾದ ವೃತ್ತಾಂತ, ವಾಲ್ಮೀಕಿಯಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾದ ರಾಮಾಯಣ ವೃತ್ತಾಂತ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾನಾ ಅವತಾರಗಳ ಯಶೋವರ್ಣನೆ, ಮತ್ತು ಕಲ್ಕ್ಯವತಾರವಾಗಿ ಅದರಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುವ ಕಾರ್ಯವಿವರಣೆ
ಎಪ್ಪತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮನ್ವಂತರಗಳು ಕಳೆದುಹೋಗುತ್ತಾ ಬಂದಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆ ಮನ್ವಂತರದ ಧೊರೆಗಳು ಮಹರ್ಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಇಂದ್ರನೂ, ದೇವತೆಗಳೂ, ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳೂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ವಾಸಮಾಡುವರು, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (ಪ್ರಳಯದಲ್ಲಿ) ಕುಲಪರ್ವತಗಳ ವಿನಹ ಉಳಿದ ಸಕಲ ಭೂಲೋಕವೂ ಪ್ರಳಯಜಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಹೋಗುವುದು, ಆಗ ಭೂಮಾತೆಯ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಕಲ ಜಂತು (ಪ್ರಾಣಿ) ಬೀಜ (ಪ್ರಾಣ) ಗಳನ್ನೂ ಜಗನ್ಮಾತೆಯ ಒಂದು ಹಡಗಿನ ರೂಪವನ್ನಾಂತು ಅದರಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಆ ಪ್ರಾಣಿಬೀಜ ವರ್ಗದೊಡನೆ ಮುಂದಿನ ಮನ್ವಂತರಾಧಿಪತಿಯನ್ನೂ ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳನ್ನೂ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಜಲದಲ್ಲಿ ತೇಲುತ್ತಿರುವಳು, ಆ ಹಡಗನ್ನು ಭಗವಾನ್‍ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಎರಡು ಕೊಂಬುಳ್ಳ ದೊಡ್ಡ ಮೀನಿನ ಶರೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿ ತನ್ನೆರಡು ಕೊಂಬುಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಅ ಹಡಗನ್ನೆತ್ತಿ ಆಟವಾಡುತ್ತಾ ಹಿಮವತ್ಪರ್ವತದ ಬುಡಕ್ಕೆ ಹೋಗುವನು, ಆಗ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಹೊಗಳುವರು, ಆ ಹಡಗನ್ನು ಹಿಮಗಿರಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಭಗವಂತನು ಅಂತರ್ಧಾನನಾಗುವನು
ಎಪ್ಪತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಭೂಲೋಕವೆಲ್ಲಾ ಇಂತು ಪ್ರಳಯಜಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋಗಿರುವಲ್ಲಿ ಸಪ್ತಸೂರ್ಯರಿಂದ ದಗ್ಧವಾದ ಸಕಲ ಜೀವಬೀಜಗಳೂ ಜನಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೊರಟು ಹೋಗುವುವು, ಆಗ ರುದ್ರತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ದ್ವಾದಶಾದಿತ್ಯರೂ ನಾಶಹೊಂದುವರು, ಆಗ ಪ್ರಪಂಚವೆಲ್ಲಾ ಜಲಮಯವಾದಾಗ ಪರಮಾತ್ಮನು ವಾಯುವನ್ನು ತನ್ನ ದೇಹದೊಳಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಒಂದು ಸಾವಿರ ಯುಗಗಳವರಿವಿಗೂ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲೇ ಮಲಗಿಬಿಡುವನು, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನು ಸಹ ಆ ಒಂದು ಸಾವಿರ ಯುಗ ಕಳೆಯುವವರೆಗೆ ತಾನೂ ಸಹ ಪ್ರಳಯಜಲದಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದ್ದು, ಆ ಕಾಲವು ಮುಗಿದೊಡನೆ ಮೇಲಕ್ಕೆದ್ದು, ಪುನಃ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವನು, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಲ್ಪ (ಪ್ರಳಯ) ದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇದೇ ರೀತಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು
ಎಪ್ಪತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆ ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ಅವಸ್ಥೆಯೆಂತಿರುವುದೆಂಬ ವಿಚಾರ
ಎಪ್ಪತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಭೂಮಿಯೆಲ್ಲವೂ ಆರೀತಿ ಪ್ರಳಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಒಂದೇ ಎಳೇಮಗುವಿನಂತೆ ಆಲದೆಲೆಯ ಮೇಲೆ, ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿಕೊಂಡು ಆಟವನ್ನಾಡುತ್ತಿರುವನು, ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮನು ಆ ಮಗುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಅದರ ಬಾಯಿಯೊಳಕ್ಕೆ ಹೊಕ್ಕು, ಮೂರು ಲೋಕವನ್ನೂ ಅದರ ಹೊಟ್ಟೆಯೊಳಗೆ ನೋಡಿಕೊಂಡು ಈಚೆಗೆ ಬಂದು, ಯುಗಸಹಸ್ರ ಪರ್ಯಂತವಾಗಿ ಜಲದಲ್ಲಿ ವಾಸಮಾಡುವನೆಂಬ ವೃತ್ತಾಂತ
ಎಪ್ಪತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹೀಗೆ ಕಲ್ಪಾಂತರವು ಕಳೆದು ಹೋದಮೇಲೆ, ಬಾಲರೂಪಿಯಾಗಿದ್ದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಅನಿರುದ್ಧರೂಪನಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗುವನು, ಆ ಅನಿರುದ್ಧನ ನಾಭಿಕಮಲದಿಂದ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ (ಬ್ರಹ್ಮ)ನ ಉತ್ಪತ್ತಿ
ಎಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಬ್ರಹ್ಮನು ಪುನಃ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿ, ಕಾಲಗತಿಯ ವಿಚಾರವನ್ನು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯರು ವಜ್ರನಿಗೆ ಹೇಳುವರು, ಮತ್ತು ವಜ್ರಮಹಾರಾಜನ ಆಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವ ಮಯ (ಸುಧರ್ಮ) ಸಭೆಯು ಅರ್ಜುನನು ಭೂಲೋಕವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ಮೇಲೆ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಒಯ್ಯಲ್ಪಟ್ಟು ಹಿಮಾಲಯಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋಗುವ ವೃತ್ತಾಂತ
ಎಂಭತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹಗಲು ರಾತ್ರಿಯಿಂದಾರಂಭವಾಗಿ ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯದವರೆಗಿನ ಕಾಲ ಸ್ವರೂಪವರ್ಣನೆ, ಆ ಕಾಲದೇವತಾದಿಗಳ ಕದನ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಮನ್ವಂತರ ಸಾದೃಶ್ಯವರ್ಣನೆ
ಎಂಭತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕೃತಾದಿಯುಗಗಳ ಅಭಿಮಾನದೇವತೆಗಳು, ಪ್ರಭವಾದಿ ಷಷ್ಠಿ ಸಂವತ್ಸರಗಳು, ಆಯಾಯ ವರ್ಷದ ಗುರುಚಾರದಿಂದುಂಟಾದ ಹನ್ನೆರಡು ರಾಶ್ಯಾಧಿಪತಿಗಳು ಕೊಡುವ ಫಲಗಳು, ನಕ್ಷತ್ರಫಲ, ವರ್ಷಫಲ, ಸಂವತ್ಸರಾಧಿಪತಿಗಳ ಫಲ, ಗ್ರಹಾದಿಗಳ ವರ್ಣನೆಯೂ, ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ
ಎಂಭತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಯನಗಳೂ, ರೂಪಗಳೂ, ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರ ತಿಥಿಕರಣಗಳೂ, ಅವುಗಳ ದೇವತೆಗಳೂ, ಕರಣಾನಯನ ಪ್ರಕಾರ ಹೋರೆ, ಗುಳಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವೇಳೆ (ರಾಹು, ಗುಳಿಕ ಕಾಲಗಳು) ಗಳೂ, ಮುಹೂರ್ತಗಳೂ, ಅವುಗಳ ಅಧಿಪತಿಗಳೂ; ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು; ಇವುಗಳನ್ನು ಪೂಜೆಮಾಡುವ ಸಮಯಗಳೂ, ಅದರಿಂದಾಗುವ ಫಲಗಳೂ ಸಹ ಇದರಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿತವಾಗಿವೆ
ಎಂಭತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಲಗ್ನಗಳೂ, ಅವುಗಳ ದೇವತೆಗಳೂ, ಹೋರೆ, ದ್ರೇಕ್ಕಾಣ, ನವಾಂಶ, ತ್ರಿಂಶಾಂಶ ರಾಶೀಶ್ವರರುಗಳ ವಿವರಣೆ
ಎಂಭತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರ, ದಿವಸಗಳ ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಜ್ಞಾನ ನಿರ್ವಚನ
ಎಂಭತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರ – ಪೀಡಿತ ದಿಕ್ಕುಗಳ ವಿವರಣೆ, ಗ್ರಹಯುದ್ಧ, ಗ್ರಹಸಮಾಗಮ, ಉಚ್ಚನೀಚ, ಪಿತೃ – ಗೃಹಸ್ಥ, ಪರಾಜಿತ ಗ್ರಹಗಳ ಸ್ವಸ್ವದಿಕ್ರೀಡನ ವಿವರ
ಎಂಭತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಜನ್ಮಾಶ್ರಿತ ಚಂದ್ರಾದಿ – ನಕ್ಷತ್ರ, ನವ – ಷಟ್‍ – ತ್ರಿನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಜ್ಞಾನ ವಿಚಾರ
ಎಂಭತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಶ್ವಿನಿಯೇ ಮುಂತಾದ ನಕ್ಷತ್ರ, ತಾರಾಸಂಖ್ಯಾಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರ, ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರ ಮಂಡಲಾದಿಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಎಂಭತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಜನ್ಮಕರ್ಮ ಸಾಂಘಾತಿಕ ಸಾಮುದಾಯಿಕ ವೈನಾಶಿಕಾಭಿಷೇಕ ನಕ್ಷತ್ರಗಳೂ ಪೀಡಿತವಾಗಿರಲಾಗಿ ಆಯಾಯ ಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಗೋಮೂತ್ರಾದಿಗಳಿಂದ ಅಭಿಷೇಕಮಾಡಿ ಆಯಾಯ ಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಪೂಜೆಮಾಡುವ ಕ್ರಮ
ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಪೂಜೆಮಾಡುವ ವಿಧಿಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆಯಾಯ ದ್ರವ್ಯಗಳಿಂದ ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ನಾನಮಾಡಿಸುವ ವಿಧಿಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪೂಜೆಮಾಡುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಬೇಕಾದ ವೇದಿಕೆಯ ಕ್ರಮ. ಅದರ ಸಂಸ್ಕಾರ ಅಗ್ನಿಪೂಜಾಕ್ರಮಗಳು, ವೇದಮಂತ್ರಗಳಿಂದ ಮಾಡುವ ಹೋಮಗಳು, ಪೂರ್ವತಂತ್ರ ಉತ್ತರತಂತ್ರಗಳ ವಿಧಿಗಳು
ತೊಂಭತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪಂಚಗವ್ಯದಿಂದ ಮಂಡಲಶ್ರಾದ್ಧಮಾಡುವ ಕ್ರಮ, ಜೀವಾವಾಹನ ಗ್ರಹಪೂಜಾದಿಗಳ ಕಥನ
ತೊಂಭತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸಮಸ್ತ ಗ್ರಹಯಜ್ಞಗಳಲ್ಲೂ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಮಂಡಲವಿಧಿ. ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬೇಕಾದ ಧ್ರುವಮಂಡಲದ ವಿವರಣೆ, ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ರಚಿಸಬೇಕಾದ ಕ್ರಮಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಧ್ರುವ, ಆಕಾಶ, ಅನಂತ, ಗ್ರಹ, ನಕ್ಷತ್ರಾದಿಗಳ ಆವಾಹನ ಮಂತ್ರಗಳು
ತೊಂಭತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆಯಾಯ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಬೇಕಾದ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರಗಳಿಗೂ, ದಿಗ್ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಸಮರ್ಪಿಸಬೇಕಾದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಣ್ಣದ ವಸ್ತ್ರಗಳ ವಿವರಣೆ, ಧ್ವಜ, ಆಭರಣ, ಪುಷ್ಪ ಪೂಜಾದಿಗಳ ಕ್ರಮಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆಯಾಯ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಬೇಕಾದ ಧೂಪದ್ರವ್ಯ, ದೀಪಾರಾಧನೆಗಳು
ತೊಂಭತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಧೃವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಯಾವ ಯಾವ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ನೈವೇದ್ಯಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಸಂಗತಿ
ನೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಧ್ರುವಸ್ಥಾನ ನಿವಿಷ್ಟದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಬೇಕಾದ ಪಾನೀಯ ದ್ರವ್ಯಗಳು
ನೂರೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ತತ್ತದ್ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೋಮಮಾಡಬೇಕಾದ ಹೋಮ ದ್ರವ್ಯಗಳು
ನೂರೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆಯಾಯ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೋಮದ್ರವ್ಯವನ್ನು ಹೋಮಮಾಡುವಾಗ ಹೇಳಬೇಕಾದ ಮಂತ್ರಗಳು
ನೂರಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ತತ್ತದ್ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಾಗಲು ದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನೆಷ್ಟು ಕೊಡಬೇಕೆಂಬ ವಿವರಣೆ
ನೂರನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹಶಾಂತಿ – ಸಂಬಂಧವಾದ ಹೋಮಗಳೆಲ್ಲಾ ಆದಮೇಲೆ ಪುರೋಹಿತನು ಯಜಮಾನನ ಕೈಗೆ ಪ್ರತಿಸರ (ಕಂಕಣ) ವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಆಶೀರ್ವಾದಮಾಡುವ ಆಶೀರ್ವಾದ ಕ್ರಮ
ನೂರೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗ್ರಹಶಾಂತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಆಗುವ ಫಲಗಳು
ನೂರಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ, ಧ್ರುವಚರಿತ್ರೆ, ಧ್ರುವನಕ್ಷತ್ರವು, ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ, ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಧ್ರುವನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ತಿರುಗುವ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ವಿವರಣೆ. ಆ ಧ್ರುವಮಂಡಲದ ಕೆಳಗಡೆ ಕಾಣುವ ಸಪ್ತರ್ಷಿನಕ್ಷತ್ರ. ಅದರ ಕೆಳಗೆ ನಕ್ಷತ್ರಚಕ್ರ, ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಶನಿ – ಕುಜ – ಸೂರ್ಯ – ಶುಕ್ರ – ಬುಧ – ಚಂದ್ರರುಗಳ ಸ್ಥಿತಿ, ಪೂರ್ವ ದಕ್ಷಿಣ ಗತಿಯುಳ್ಳ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚಕ್ರದ ವಿವರಣೆ, ನವಗ್ರಹಗಳ ಅತ್ಯಾಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ಚರಿತ್ರೆಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ಸೂರ್ಯನ ತೇಜಸ್ಸನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಸಂಜ್ಞೆಯು ಅವನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋದುದು, ಅವಳ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳುಗಳ ವೃತ್ತಾಂತ, ಛಾಯಾದೇವೀ ವೃತ್ತಾಂತ; ಅಶ್ವಿನೀದೇವತೆಗಳು ಕುದುರೆಯ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವುದು; ರೇವಂತಾಶ್ಚ ವೃತ್ತಾಂತ; ರೇವಂತ ಪೂಜೆಯಿಂದುಂಟಾಗುವ ಮಹಿಮೆಗಳು
ನೂರೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಸುರರು, ಸುರರು, ಪಿತೃಗಳು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಗಳ ಶಬ್ದಗಳ ಅರ್ಥ ವಿವರಣೆ, ಸಂಧ್ಯೋಪಾಸನ ಕಾರಣವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾ ಮನುಷ್ಯರಾಕ್ಷಸ ಗಂಧರ್ವಾದಿ ವಿವಿಧ ಸೃಷ್ಟಿ – ಕಥನ, ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸ್ವಧರ್ಮಾನುಷ್ಟಾನ ತತ್ಪರವಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗಾದ್ಯುತ್ತಮ ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿನ ವಾಸವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆಯೆಂಬ ವೃತ್ತಾಂತ, ಬ್ರಹ್ಮನ ಹೆಬ್ಬೆರಳಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ದಕ್ಷನ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿಯರ ಕಥೆ, ಅವರ ಪ್ರಜಾಸಂಪದ್ವಿಸ್ತಾರ ವಿವರಣೆ, ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞಕ್ಕೆ ಅವನ ಮಗಳಾದ ಸತಿ (ಪಾರ್ವತಿ) ಯು ಕರಯದೆ ಇದ್ದರೂ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಹೊಂದಿ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವ ವೃತ್ತಾಂತ, ಈಶ್ವರನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಸತ್ತು ಹೋಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ ಮಹಾವ್ಯಥೆಯಿಂದ ದಕ್ಷನಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡು ನೀನು ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿರಲನರ್ಹನಾದ್ದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯನಾಗಿ ಹುಟ್ಟೆಂದು ಶಾಪಕೊಡುವ ವೃತ್ತಾಂತಗಳು
ನೂರೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಧ್ರುವನ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ರಾಜರುಗಳ ಕಥೆ, ಅವನ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ನಾಸ್ತಿಕನಾದ ವೇನರಾಜನು ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ಅಧರ್ಮದಲ್ಲೇ ನಿರತನಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮದ್ವೇಷ, ಧರ್ಮದ್ವೇಷವನ್ನೇ ಸಾಧಿಸುತ್ತ ಬರುತ್ತಿರಲು, ಸಕಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೂ ಬಂದು ಅವನ ಅಧರ್ಮಬುದ್ಧಿಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಅನೇಕ ವಿಧವಾಗಿ ಹಿತೋಪದೇಶಮಾಡುವರು, ಇಷ್ಟಾದಾದ್ಯೂ ಛಲಗಾರನು ವೇನನು ಎಲ್ಲರ ಮಾತನ್ನೂ ತಳ್ಳಿಹಾಕಲು, ಸಕಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೂ ಸೇರಿ ದೇವದತ್ತ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದವರಾಗಿ ಮಂತ್ರಪೂತ ಜಲವನ್ನವನಮೇಲೆ ಪ್ರೋಕ್ಷಿಸಿ ಆ ವೇನನ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದು, ಅವನ ತೊಡೆಯನ್ನು ಮಂತ್ರಪೂತೋದಕ ಮಿಶ್ರವಾದ ದರ್ಭೆಗಳಿಂದ ಮಥನ (ಕಡೆದು) ಮಾಡುವರು, ಆಗ ಆ ಕಡೆದ ತೊಡೆಗಳಿಂದ ನಿಷಾದರಾಜನೂ ಪೃಥುರಾಜನೂ ಹುಟ್ಟುವ ಅದ್ಭುತ ಚರಿತ್ರೆ
ನೂರೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪೃಥುಮಹಾರಾಜನು ಉತ್ಪನ್ನನಾದುದನ್ನು ಕೇಳಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳೂ ಒಂದು ಪೃಥುವಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡುವರು, ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೇವರಾಜನಾದ ಇಂದ್ರನೂ, ಇತರ ದೇವತೆಗಳೂ ಪೃಥುವಿಗೆ ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ಛತ್ರಚಾಮರಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪೃಥಿವಿನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಕೊಂಡಾಡುವರು, ಸೂತಮಾಗಧರಿಂದ ಸ್ತುತನಾದ ಪೃಥುವು ಪರಮ ಸಂತೋಷಭರಿತನಾಗಿ ಆ ಸೂತಮಾಗಧರೀರ್ವರಿಗೂ ಅನೂಪ ಮತ್ತು ಮಾಗಧವೆಂಬ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡುವ ವೃತ್ತಾಂತ, ತಮಗೆ ವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ಪೃಥ್ವಿ (ಭೂಮಿ) ಯಿಂದ ಸಸ್ಯಾದಿಸಂಪತ್ತನ್ನುಂಟುಮಾಡಿಕೊಡುವ ವಿಚಾರ, ಭೂಸಂಪತ್ತನ್ನೂ, ಬೇರೆಬೇರೆಯಾದ ಹಸುಕರುಗಳ ರೂಪವಂ ಧರಿಸಿದ ದೇವಾದಿದೇವತೆಗಳಿಂದ ದೇಹನ ಮಾಡಿಸು (ಕರೆಸು)ವ ವೃತ್ತಾಂತಗಳು, ಪಿತೃವಿರಕ್ತ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಇದರಿಂದಾನಂದವಾಗುವ ವಿಚಾರ
ನೂರಹತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಭೂಲೋದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಜಾಗವಿಲ್ಲದೆ ಬರೀಮರಗಳೇ ಬೆಳೆದು ನರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹೆಸರೇ ಇಲ್ಲದೆ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗುವರು, ಆಗ ಸೋಮರಾಜನಿಂದ ಪ್ರಾರ್ಥಿತಳಾದ ವೃಕ್ಷರಾಜ ಕನ್ಯೆಯಾದ ಮಾರಿಷಯೆಂಬ ಕನ್ಯೆಯನ್ನು ವೃಕ್ಷಗಳು ಮದುವೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಅವಳ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಬ್ರಹ್ಮನ ಉತ್ಪತ್ತಿ, ಈಶ್ವರ ಶಾಪದಿಂದ ಈರೀತಿ ದಕ್ಷಬ್ರಹ್ಮನು ಮನುಷ್ಯನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಬಳಿಕ ಮಾನಸ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಆರಂಭಿಸುವನು, ಅದು ಸಿದ್ಧಿಯಾಗದೆ ಹೋಗಲು ವೀರಣಬ್ರಹ್ಮನ ಮಗಳಾದ ವೀರಿಣಿಯೆಂಬ ಕನ್ಯೆಯನ್ನು ಲಗ್ನವಾಗಿ ಅವಳ ಬಸಿರಿನಿಂದ ಸಾವಿರ ಮಕ್ಕಳನ್ನುತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವನು, ನಾರದನ ಮಾತನ್ನು ನಂಬಿ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಮೃತರಾಗುವ ವೃತ್ತಾಂತ, ಆಗ ದಕ್ಷನು ನಾರದನಿಗೆ ಶಾಪಕೊಡಲು, ಆ ನಾರದನು ಮುಂದೆ ಕಶ್ಯಪನ ಮಗನಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವನು. ದಕ್ಷನು ಪುನಃ ಅಶ್ವಮೇಧಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡುವನು, ಆಗಲೂ ಶಿವನಿಗೆ ಜನ್ಮಾಂತರ ದೋಷದಿಂದ ಹವಿರ್ಭಾಗವನ್ನು ಕೊಡದಿರಲು ಪುನಃ ಶಿವಶಾಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುವನು. ದಕ್ಷನ ವಂಶ ವೃತ್ತಾಂತ
ನೂರಹನ್ನೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸ್ವಾಯಂಭುವ ಮನ್ವಂತರದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಶಿವನಿಗೆ ಅವಮಾನಮಾಡಿದ್ದ ಸಕಲ ಋಷಿಗಳೂ ಶಿವನಿಂದ ಶಾಪಗ್ರಸ್ತರಾಗಿ ಈ ವೈವಸ್ವತಮನ್ವಂತರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವರು. ಆ ಭೃಗ್ವಂಗಿರಾದಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳನೇಕರ ಉತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನೂ, ಅವರ ಪ್ರವರವನ್ನೂ, ಪರಸ್ಪರ ವಿವಾಹಸಂಬಂಧ ಬೆಳಸಕೂಡರಾದ ಆ ಸಗೋತ್ರಪ್ರವರರಾದ ಋಷಿಗಳ ವಿವರವನ್ನೂ ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು
ನೂರಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಂಗಿರಋಷಿಗಳ ವಂಶಸ್ಥರ ಹೆಸರುಗಳು, ಆ ಅಂಗಿರಗೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ವಿವಾಹ (ಭಾರದ್ವಾಜ ಗೋತ್ರ) ಮಾಡಕೂಡದು
ನೂರಹದಿಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅತ್ರೇಯಸ ಗೋತ್ರಜರಾದ ಋಷಿಗಳ ಶಾಖಾಪ್ರವರಭೇದಗಳ ಅನ್ವಯ. ಪುತ್ರಿಕಾಪುತ್ರರ ವಂಶ. ಪರಸ್ಪರ ಅವೈವಾಹ್ಯತ್ವ ಪ್ರವರಗಳು
ನೂರಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅತ್ರಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ವಂಶದ ವರ್ಣನೆ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವುದು, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಗೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ವಿವಾಹಮಾಡಕೂಡದಾದ ಋಷಿಗೋತ್ರ ಪ್ರವರಗಳು
ನೂರಹದಿನೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಾರೀಚ ಕಶ್ಯಪವಂಶದಲ್ಲಿ ಗೋತ್ರಕಾರರಾದ ಋಷಿಗಳ ಹೆಸರಗಳೂ, ಅವರ ಪ್ರವರಸಂಖ್ಯೆ, ದ್ವ್ಯಾಯುಷ್ಯಾಯಣ ಗೋತ್ರ ಲಕ್ಷಣ. ಆ ಗೋತ್ರದ ಋಷಿಗಳು
ನೂರ ಹದಿನಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ವಸಿಷ್ಠಗೋತ್ರದ ವಂಶಗಳು, ಏಕಾರ್ಶೇಯ – ಪ್ರವರ ವರ್ಣನೆ
ನೂರ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ವಸಿಷ್ಠರು ನಿಮಿರಾಜನ ಪುರೋಹಿತರು. ನಿಮಿಯು ಒಂದರಗಳಿಗೆಯೂ ಎಡಬಿಡದೆ ಯಜ್ಞಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದನು. ಒಂದು ಬಾರಿ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸಿಕ್ಕಿದಾಗ ವಸಿಷ್ಠರು ವಿಶ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ನಿಮಿಯು ಪುನಃ ಬಂದು ಈಕ್ಷಣ ಇನ್ನೊಂದು ಯಜ್ಞಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಪೌರೋಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಬನ್ನಿ ಎಂದು ಕರೆದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ತಾಳಯ್ಯ ವಿಶ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತೇನೆಂದು ವಸಿಷ್ಠರು ಹೇಳಿದರು. ಆಗ ನಿಮಿಯು ಸ್ವಾಮಿ. ಇದು ಧರ್ಮದ ಕೆಲಸ. ನಿಮ್ಮ ಕೈಲಾಗದಿದ್ದರೆ ಬೇರೆ ಪುರೋಹಿತರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೆ ? ಎಂದು ಕೇಳಿದನು. ವಸಿಷ್ಠರಿಗೆ ಆ ಮಾತು ಕೇಳಿ ಬಹು ಕೋಪಬಂದು, ಕುಲಪುರೋಹಿತನಾದ ನನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಪುರೋಹಿತನನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತೀಯಾ ? ನೀನು ಸಾಯಿ; ಎಂದು ಶಾಪಕೊಟ್ಟರು. ನೀಮಿಯೂ, ನಿರಪರಾಧಿಯಾದ ನನಗೆ ಶಾಪಕೊಟ್ಟು ನೀನೂ ಸಾಯಿ; ಎಂದು ಪ್ರತಿಶಾಪವನ್ನು ವಸಿಷ್ಠನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟುಬಿಟ್ಟನು. ಇಬ್ಬರ ದೇಹವೂ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತು. ಆ ಜೀವಗಳು ಬ್ರಹ್ಮನೊಡನೆ ದೂರು ಹೇಳಿಕೊಂಡವು. ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮನು ನಿಮಿಗೆ ನೀನು ಮನುಷ್ಯರ ಹುಬ್ಬಿನ ರೆಪ್ಪೆಗಳಿಲ್ಲಿರೆಂದೂ, ವಸಿಷ್ಠನಿಗೆ ಮಿತ್ರಾವರುಣಋಷಿಯ ಮಗನಾಗಿ ವಸಿಷ್ಠನೆಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ಹುಟ್ಟೆಂದೂ ವರಕೊಡಲು; ವಸಿಷ್ಠನು ಮಿತ್ರಾವರುಣಪುತ್ರನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿ ನಾರದರ ತಂಗಿ ಅರುಂಧತಿಯನ್ನು ಲಗ್ನಮಾಡಿಕೊಂಡು ಶಕ್ತಿಋಷಿಯನ್ನು ಮಗನನ್ನಾಗಿ ಪಡೆಯುವನು. ವಸಿಷ್ಠನ ಹಿರೀಮಗನೇ ಶಕ್ತಿ. ಶಕ್ತಿಯ ಮಗನೇ ಪರಾಶರ. ಪರಾಶರರ ಮಗನೇ ವ್ಯಾಸ ಮಹರ್ಷಿ. ಆ ವ್ಯಾಸರಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ, ನೀಲ, ರಕ್ತ, ಶ್ವೇತ, ಗೌರ, ದೂಮ್ರ, ಪರಾಶರರೆಂದೂ ಬಹು ವಿಧವುಂಟು. ಇವರೆಲ್ಲಾ ತ್ರ್ಯಾರ್ಷೇಯರು. ಪರಸ್ಪರ ವಿವಾಹವಿಲ್ಲ.
ನೂರ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಗಸ್ತ್ಯರವಂಶ ಪ್ರವರಳು — ಪುಲಸ್ತ್ಯ, ಪುಲಹ, ಕ್ರತು, ಅಗಸ್ತ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಒಂದೇ ವಂಶದವರು
ನೂರ ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅರುಂಧತಿಯ ಪ್ರಸವ ವೃತ್ತಾಂತ ವರ್ಣನೆ
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕಶ್ಯಪವಂಶವರ್ಣನೆ, ಆದಿತ್ಯನ ಉತ್ಪತ್ತಿ
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕೃಷ್ಣನು ನೃವರಾಹರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನನ್ನು ವಧೆಮಾಡುವುದು, ಬಲಿಯ ದಾನದಲ್ಲಿ ಮೂರುಹೆಜ್ಜೆ ದಾನ ಬೇಡುವುದು, ಬಾಣಾಸುರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ತಿಕೇಯಸಹಿತನಾದ ರುದ್ರನನ್ನು ಜಯಿಸುವುದು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಯಾತಾರರೆಂಬ ದೈತ್ಯರಿಂದ ಜತರಾದ ದೇವತೆಗಳು ತಮ್ಮ ಗುರುಗಳಾದ ಬೃಹಸ್ಪತ್ಯಾಚಾರ್ಯರ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗುವುದು, ಅವರ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಸ್ತ್ರೋತ್ರಮಾಡಲು, ಆ ಅಗ್ನಿಯು ಸಂತುಷ್ಟನಾಗಿ ಯುದ್ಧರಂಗಕ್ಕೆ ಬಂದು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸುಡುವುದಾಗಿ ವಾಗ್ದಾನಮಾಡುವನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಗ್ನಿಗೆ ಸಹಾಯಮಾಡಬೇಕೆಂದು ದೇವಗುರುವು ವಾಯುಸ್ತುತಿ ಮಾಡುವನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಗ್ನಿವಾಯುಗಳಿಂದ ಪರಾಜಿತರಾದ ಸಕಲ ರಾಕ್ಷಸರೂ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಓಡಿಹೋಗಿ ಅವಿತುಕೊಳ್ಳುವರು. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಲನೇಮಿಯು ಇವರ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿ ಪುನಃ ದೇವತೆಗಳೆದುರಿಗೆ ಕರೆತಂದು ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ತಾನು ತ್ರಿಲೋಕೇಶ್ವರನಾದುದಲ್ಲದೆ, ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಸ್ಥಾನವನ್ನೂ ಸಹ ಆಕ್ರಮಿಸಿಬಿಡಬೇಕೆಂಬ ಆಲೋಚನೆಯಿಂದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬರುವನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ತನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದ ಕಾಲನೇಮಿಯನ್ನು ವಿಷ್ಣುವು ನಿಪಾತಮಾಡಿ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಸ್ತುತನಾಗಿ ಆಯಾಯ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅವರವರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ ತಪ್ಪಿಹೋಗಿದ್ದ ಹವಿರ್ಭಾಗಾದಿಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಪುನಃ ದೊರಕುವಂತೆ ಆಸ್ತಿಕಮತವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ತುಳಿದು ವಿಷ್ಣುವು ಬಂಧಿಸಿರುವುದರಿಂದ ದೈತ್ಯರು ಕುಪಿತರಾಗಿ, ಭೂಲೋಕದಲ್ಲೆಲೆಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಧ್ವಂಸ ಮಾಡುತ್ತ ಬರಲು, ದೇವತೆಗಳು ಆಹಾರವಿಲ್ಲದಂತಾಗಲು, ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಹೋಗಿ ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವರು. ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮನು ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುವನು. ಆಗ ಭಗವಾನ್‍ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವರಾಹರೂಪಧಾರಣಮಾಡಿ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ದೈತ್ಯರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಧ್ವಂಸಮಾಡಿ, ತನ್ನ ಪರಮಭಕ್ತನಾದ ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಅವನಿಗೆ ಚಿರಜೀವಿತ್ವವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನಲ್ಲದೆ. ಅವನ ಮಗ ವಿರೋಚನನಿಗೂ ಸಹ ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯದವರಿಗೂ ಬದುಕಿರುವಂತೆ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ಪರಮಭಕ್ತನಾದ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಗೆ ಸಾವರ್ಣಿಕಮನ್ವಂತರವು ಸಂಪ್ರಾಪ್ತವಾದಾಗ ಇಂದ್ರಪದವಿಯನ್ನನುಭವಿಸುವಂತೆ ವರಪ್ರದಾನಮಾಡಿ. ಅವನ ಮಗ ಬಾಣಾಸುರನು ತನಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಕೆಡಕನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಅದನ್ನು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದುಕೊಳ್ಳದೆ ಆ ಪರಮರೈವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸದೆ ನೀನೂ ಸಹ ಚಿರಂಜೀವಿಯಾಗಿರೆಂದನುಗ್ರಹಿಸಿದನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ದಿತಿದೇವಿಯು ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲಾ (ದೈತ್ಯರು) ಹತರಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ವ್ಯಸನಾಕ್ರಾಂತಳಾಗಿ, ತನ್ನ ಗಂಡನನ್ನೊಲಿಸಿಕೊಂಡು ಆತನನ್ನು ಕುರಿತು, ಇಂದ್ರನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಒಬ್ಬ ಮಗನನ್ನನು ಗ್ರಹಿಸುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಂಡಳು. ಅದರಂತೆ ಕಶ್ಯಪಋಷಿಯು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಅವಳೊಡನೆ ಮಲಗಿಕೊಂಡಿದ್ದನು. ಮತ್ತು ಮೂರನೆಯದಿನ ಅವಳನ್ನು ಕುರಿತು ಒಂದುಸಾವಿರವರ್ಷ ಬಹುನಿಯಮದಿಂದ ಶುಚಿಯಾಗಿದ್ದರೆ, ನಿನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗರ್ಭವು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಮಗನು ಹುಟ್ಟುವನೆಂದು ಹೇಳಿ, ತಾನು ಹಿಮಾಲಯಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಹೊರಟುಹೋಗುವನು
- ಇಂದ್ರನು ಮುಂದೆ ತನ್ನನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಶತ್ರುವು ದಿತಿಯ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವನೆಂಬ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನರಿತು. ನಿಯಮದಿಂದ ದಿತಿಯ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಅವಳನ್ನು ಸೇವಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಳ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದು, ಅವಳ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಅವಳು ಹಗಲುಹೊತ್ತು ಮಲಗಿ ನಿದ್ದೆಮಾಡುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಅಶುಚಿದೋಷವು ತಟ್ಟಿತೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಅವಳ ಹೊಟ್ಟೆಗೆ ಹೊಕ್ಕು ತನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದ ಆ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಗರ್ಭವನ್ನು ಏಳುತುಂಡಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಆ ಏಳು ತುಂಡನ್ನೂ ಪುನಃ ಏಳೇಳು ತುಂಡುಮಾಡಿ ಈ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಆ ಗರ್ಭವನ್ನು ನಲವತ್ತೊಂಬತ್ತು ತುಂಡುಮಾಡಿಬಿಟ್ಟನು. ಆ ಎಲ್ಲಾ ತುಂಡುಗಳೂ ನೋವಿನಿಂದ ಅಳಲಾರಂಭಿಸಲು “ಮಾರುದಃ” (ಅಳಬೇಡಿ) ಎಂದು ಅವುಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿ ಆ ಎಲ್ಲ (೪೯) ಕ್ಕೂ ಮರುದ್ದೇವತೆಗಳೆಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟನು. ಆ ಬಳಿಕ ದಿತಿಯು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಲು ಆ ಮರುದ್ಗಣಗಳಿಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನಾಮಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನೂ ಸಹ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ದನು ಮತ್ತು ಸಿಂಹಿಕೆಯರ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಸಂತತಿಗಳ ಪ್ರಸಂಗಾವಸರದಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವರ ಮತ್ತು ಅಪ್ಸರಸ್ಸುಗಳ ಹೆಸರುಗಳು, ಅವರು ಹುಟ್ಟಿದಬಗೆ, ಕದ್ರುವಿನ ಸಂತತಿ ಕಥನ, ಅಹಲ್ಯಾ ನಿರ್ಮಾಣ, ಅವಳನ್ನು ಕಾಮಿಸಿದ ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ವೃಷಣ (ಮರ್ಮೇಂದ್ರಿಯ) ಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ವೃತ್ತಾಂತ
ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಬದರಿಕಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ನರನಾರಾಯಣರು ತಪಸ್ಸುಮಾಡುತ್ತಿರುವರು. ಅವರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೆಡಿಸಿ ಕಾಮವಶರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂದಾಲೋಚಿಸಿ ಋಷಿಪುತ್ತಿಯರಾದ ಹತ್ತುಮಂದಿ ಅಪ್ಸರನಾರಿಯರು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವರು. ನಾರಾಯಣನು ಅವರ ಮನೋಭಾವವನ್ನರಿತು ಅವರನ್ನ ನಾಚಿಸಬೇಕೆಂದು ಆಲೋಚಿಸಿ ತನ್ನ ತೊಡೆಯಮೇಲೊಂದು ಚಿತ್ರವನ್ನು ಒರೆದು ಆ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಣಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಮಾಡಿ ಈಚೆಗೆ ಬಿಡುವನು. ಅವಳೇ ಊರ್ವಶಿ (ತೊಡೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಹುಡುಗಿ.) ಅವಳ ಲಾವಣ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಲಜ್ಜಿತರಾಗಿ ಆ ಹತ್ತುಮಂದಿ ಅಪ್ಸರಾಂಗನೆಯರೂ ಅಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲದೆ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಓಟಹಾಕುವರು
ನೂರ ಮೂವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಇದೇ ವೈವಸ್ವತಮನ್ವಂತರದ ದ್ವಾಪರಯುಗದಲ್ಲಿ ದೇವಾಸುರರಿಗೆ ಯುದ್ಧಪ್ರಸಕ್ತವಾಗಲು, ಆಗ ಪುರೂರವಚಕ್ರವರ್ತಿಯು ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಆ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಉಪಕಾರಮಾಡಿ ಅವನನ್ನು ಜಯಶೀಲನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು, ಆ ಪುರೂರವನನ್ನು ಇಂದ್ರನು ಕರೆಯಿಸಿಕೊಂಡು ಆದರಿಸಿದನು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಊರ್ವಶಿಯ ಮೇಳವು ನಡೆಯಿತು. ಊರ್ವಶಿಗೆ ಪುರೂರವನಲ್ಲುಂಟಾದ ಮೋಹ. ಶಾಪಾದಿಕಥನ.
ನೂರ ಮೂವತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪುರೂರವನ್ನನರಸಿಕೊಂಡು ಊರ್ವಶಿ – ರಂಭೆಯರು ಆಕಾಶಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೊರಟು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಪುರಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿರುವ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಾರದರು ಸಂಧಿಸಿ ಅವರವರಿಗೆ ಮಾತು ಕಥೆಗಳು ನಡೆಯುವುವು. ಆಗ ನಾರದನು ಊರ್ವಶಿಗೆ ಪುರೂರವನೊಡನೆ ಕೆಲವು ನಿಯಮದೊಡನೆ ವಾಸವಾಗಿರುವಂತೆ ಹೇಳಿಕೊಡುವನು. ಅದರಂತೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ರಂಭೆಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಪುರೂರವನೊಡನೆ ಸೇರಿದ ಊರ್ವಶಿಯ ಚರಿತ್ರೆ. ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಗರದ ವರ್ಣನೆ
ನೂರ ಮೂವತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಉಪವನದಲ್ಲಿ ರಂಭೋರ್ವಶಿಯರ ವಿನೋದ ಸಲ್ಲಾಪ. ಉಪವನ ವರ್ಣನೆ
ನೂರ ಮೂವತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಊರ್ವಶಿಯಲ್ಲಿ ಮೋಹಗೊಂಡಿದ್ದ ಪುರೂರವನು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಚಂದ್ರೋದಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರಕಾಂತಶಿಲಾಗೃಹದಲ್ಲಿ ಸಖನೊಡನೆ ಸಲ್ಲಾಪಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಂಭೆಯು ಊರ್ವಶಿಯನ್ನು ಪುರೂರವನಿಗೆ ಪರಿಚಯಮಾಡಿಸಿ, ಅವನಿಗೆ ನಾರದರು ಹೇಳಿರುವ ನಿಬಂಧನೆಗಳೊಡನೆ ಸುಖಪಡುತ್ತಿರಬಹುದೆನಲು ಧೊರೆಯು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವನು. ಆ ಬಳಿಕ ರಂಭೆಗೆ ಅನೇಕ ರತ್ನಗಳನ್ನು ಬಹುಮಾನವಾಗಿ ಕೊಟ್ಟು ಆಕೆಯನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಳ್ಳುವನು. ಈ ರಂಭೆ ಕುಬೇರನ ಸೊಸೆ, ನಲಕೂಬರನ ಪ್ರೇಮದ ಹೆಂಡತಿ ಆದುದರಿಂದ ಪುರೂರವನಿಂದ ಬಹುಮಾನಿತಳಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರೇಮದ ಗಂಡನ ಬಳಿಗೆ ಹೊರಟುಹೋಗುವಳು. ಆ ಬಳಿಕ ಪುರೂರವೋರ್ವಶಿಯರು ರತಿಕೇಳಿಯಾಡುವ ವೈಖರೀ ವರ್ಣನೆ
ನೂರ ಮೂವತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಊರ್ವಶೀ ಪುರೂರವರು ಮನಸ್ಸುಬಂದ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಬಂದಬಂದಹಾಗೆ ಸಂಭೋಗಮಾಡುವ ವೃತ್ತಾಂತ. ಈ ಸುಖಸಂಭೋಗ ಫಲವಾಗಿ ಆಯುವೇ ಮುಂತಾದ ಐದು ಮಂದಿ ಮಕ್ಕಳು ಜನಿಸುವರು. ಗಂಧರ್ವಲೋಕದಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವರು ಸಭೆಸೇರಿ ಊರ್ವಶಿಯನ್ನು ಭೂಲೋಕದಿಂದ ತಮ್ಮ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಬರಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಂತ್ರಾಲೋಚನೆ ಮಾಡುವರು
ನೂರ ಮೂವತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಉಗ್ರಸೇನನೆಂಬ ಗಂಧರ್ವನು ಪುರೂರವನ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಭಂಗಮಾಡುವನು. ಆ ಕೂಡಲೆ ಊರ್ವಶಿಯು ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗೆ ತಪ್ಪಿದ ಪುರೂರವನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಟುಹೋಗುವಳು. ಊರ್ವಶೀವಿರಹದಿಂದ ಪುರೂರವನು ಪ್ರಲಾಪಮಾಡುವ ಹೃದಯಭೇದಕವಾದ ವರ್ಣನೆ. (ಇದರ ಪೂರ್ಣಕಥಾಭಾಗವನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕಾದರೆ ಈ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಪೂರ್ತಾ ಓದಿನೋಡಿರಿ.)
ನೂರ ಮೂವತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪುರೂರವನನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಂದುದಕ್ಕಾಗಿ ಊರ್ವಶಿ ವಿರಹವೇದನೆಯಿಂದ ಸಂಕಟಪಡುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ನೋಡಿ ನಾರದರು ಬಹು ಕನಿಕರಗೊಂಡವರಾಗಿ ಅವಳನ್ನು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಪುರೂರವನ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುಬರುವಂತೆ ಹೇಳಿಕಳುಹಿಸಿಕೊಡುವನು. ಆಗ ಆ ಊರ್ವಶಿಯು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದು ಪುರೂರವನ ಸಂಗಡ ಮಲಗಿದ್ದು ಹೋಗುವಾಗ, ನೀನು ಗಂಧರ್ವರನ್ನಾರಾಧಿಸಿದರೆ ಅವರು ತೃಪ್ತರಾಗಿ ನಿನಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸುವರೆಂದು ಉಪಾಯವನ್ನು ಹೇಳಿ ಹೊರಟುಹೋಗುವಳು. ಊರ್ವಶಿಯ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಪುರೂರವನು ಒಂದುವರ್ಷ ಗಂಧರ್ವರನ್ನು ಕುರಿತು ಘೋರವಾದ ತಪಸ್ಸನ್ನು (ಧ್ಯಾನ) ಮಾಡಿದನು. ಆಗ ಗಂಧರ್ವರು ಪ್ರಸನ್ನರಾಗಿ ನಾರದರನ್ನು ಮುಂದೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪುರೂರವನಿದ್ದಲಿಗೆ ಬಂದು ವರವನ್ನು ಕೊಡುವರು. (ಈ ಕಥಾಭಾಗವು ವಿಷಯಸೂಚಿಕಾಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟನ್ನೂ ಬರೆದರೆ, ಈ ವಿಷಯಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆಯೇ ಉದ್ದವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಅದೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಂಥವಾಗುವುದೆಂಬ ಭೀತಿಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿಯೇ ಬರೆದಿರುವೆನು. ವಾಚಕರು ಈ ಭಾಗವನ್ನು ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿಯೇ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಓದಿ ತೃಪ್ತಿಪಡೆಯಲಿ.)
ನೂರ ಮೂವತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪುರೂರವನು ಗಂಧರ್ವರಿಂದ ವರವಂ ಪಡೆದು ತಾನೂ ಸಹ ಗಂಧರ್ವನಾಗಬೇಕಾದರೆ ಏನುಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಅವರಿಂದ ಪಡೆದು ಅವರು ಹೇಳಿದ ಕ್ರಮದಂತೆ ಅಶ್ವಮೇಧ, ವಾಜಪೇಯ, ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮ, ಅತಿರಾತ್ರವೇ ಮುಂತಾದ ಮಹಾಮಹಾಕ್ರತುಕ್ರತುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಇವನೇ ಏಕಸಾಮ್ರಾಟನೆನಿಸಿಕೊಂಡು ಬಹುಕಾಲ ಸುಖವನ್ನುಪಟ್ಟು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿ, ಬದರಿಕಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವಲೋಕದಿಂದ ಬಂದ ವಿಮಾನವನ್ನೇರಿ, ಊರ್ವಶೀ ಸಹಿತನಾಗಿ ಸದೇಹನಾಗಿಯೇ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನಡರುವನು