ಗ್ರಂಥರತ್ನಮಾಲಾ

ಶ್ರೀ ವಿಷ್ಣುಧರ್ಮೋತ್ತರ ಮಹಾಪುರಾಣಂ – ಪ್ರಥಮಖಂಡ – ಒಂದನೆಯಭಾಗ

ಆರಂಭಿಕ ಪುಟ ಅನುವಾದಕರು: ಶ್ರೀ ಚಾಮರಾಜನಗರದ ವೆಂಕಟರಮಣಶಾಸ್ತ್ರಿ

ವಿಷಯಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ

ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ
ಒಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಈ ವಿಷ್ಣುಧರ್ಮೋತ್ತರ ಪುರಾಣದ ಪೂರ್ವ ಸಂದರ್ಭದ ಕಥಾಪ್ರಸ್ತಾವನೆ. ವಜ್ರಮಹಾರಾಜನು ರಾಜಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಋಷಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಪಾಪಪರಿಹಾರಕವಾದ ವಿವಿಧ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವನು
ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ತಾನು ಅವಯವರಹಿತನಾದಾಗ್ಯೂ ತನ್ನ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡುವನು.
ಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋಗಿದ್ದ ಭೂಲೋಕವನ್ನು ಭಗವಾನ್‍ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವರಾಹಾವತಾರವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಬರುವನು
ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹೀಗೆ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ ಪಾತಾಳಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕುವ ಕಾಲಾಗ್ನಿ ರುದ್ರಲೋಕ, ಪಾತಾಳ, ಸುತಳ, ಆಭಾಸ, ತಲಾತಲಾದಿ ಲೋಕಗಳ ಮತ್ತು ಆ ಲೋಕ ನಿವಾಸಿಗಳ ಹೆಸರುಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಐದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಇದುವರೆವಿಗೆ ಅಧೋಲೋಕಗಳ ವಿಚಾರವಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಭೂ ರಾದಿಯಾಗಿ ಮೇಲೆ ಮೇಲೆ ಇರುವ ವಾಯುಲೋಕಗಳೂ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸಿಗಳ ವಿಷಯಗಳೂ ವರ್ಣಿತವಾಗಿದೆ
ಆರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಭೂಲೋಕದ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಅಳತೆಯನ್ನೂ ಈ ಭೂಮಂಡಲ ವರ್ಣನಾವಸರದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀರಸಮುದ್ರಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ವೇತದ್ವೀಪದ ಮಹಿಮೆಯನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿರುವರು
ಏಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ನಾವು ಈಗ ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಮವತ್ಪರ್ವತವೇ ಮೊದಲಾದ ಕುಲಪರ್ವತಗಳನ್ನು ವರ್ಣನೆ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೇರು ಪರ್ವತವನ್ನು ಬಹಳ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ವರ್ಣನೆಮಾಡಿರುವರು. ಮತ್ತು ಹೇಮಕೂಟಪರ್ವತವನ್ನೂ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹರಿವರ್ಷದ ಹೆಸರನ್ನೂ ತಿಳಿಸಿ, ಅನಂತರ ಕುಲಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷ, ದೈತ್ಯ, ಗಂಧರ್ವಾದಿಗಳು ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿರುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿರುವರು
ಎಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಈ ಭಾರತ ವರ್ಷವು ನವವಿಧಗಳೆಂದೂ. ಇದು ಅಷ್ಟಮಹಾಪರ್ವತಗಳಿಂದ ವ್ಯಾಪ್ತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಭಾರತವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಸುಕೃತ ವಿಶೇಷದಿಂದಲೇ ಇತರವಾದ ಮನೋಹರವಸತಿಗಳಾದ ಕಿಂಪುರುಷಾದಿ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಮಾಡುವ ಯೋಗವುಂಟಾಗುವುದೆಂದೂ ತಿಳಿಸಿರುವರು.
ಒಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪಾಂಚಾಲವೇ ಮೊದಲಾದ ದೇಶಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಹತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಹೇಂದ್ರ ಪರ್ವತ, ಮಲಯಪರ್ವತವೇ ಮೊದಲಾದ ಸಪ್ತಕುಲ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕೋಸಲ ರಾಜ್ಯದ ವರ್ಣನೆ
ಹದಿಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಯೋಧ್ಯಾ ಪಟ್ಟಣದ ವರ್ಣನೆ
ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮನುವಿನ ಪುತ್ರನಾದ ಇಕ್ಷ್ವಾಕು ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಪ್ರಶಂಶೆ
ಹದಿನೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಧುಕೈಟಭರೆಂಬ ದೈತ್ಯರ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪರಮಾತ್ಮನು ಮಾಡಿದ ಉಪಾಯವನ್ನು ಕುರಿತ ಚರಿತ್ರೆ. ಈ ಮಧುಕೈಟಭರೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸರ ಮೇದಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಈ ಭೂಮಿಗೆ ಮೇದಿನಿಯೆಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದ ವಿಷಯ
ಹದಿನಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಭೃಗುಋಷಿಯ ಮಗನಾದ ಉತ್ತಂಕಋಷಿಯ ತಪಸ್ಸಿನ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ತೃಪ್ತನಾದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಅವನು ಹೇಳಿದ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಬರುವಂತೆ ವರವನ್ನು ಕೊಡುವನು. ಧುಂಧುವೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ನೀರಿನೊಳಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಮುಳುಗಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಲೋಕಕಂಟಕನಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿರುವನು. ಬೃಹದಶ್ವ ಮಹಾರಾಜನು ಉತ್ತಂಕಋಷಿಯ ಅಪ್ಪಣೆಯಮೇಲೆ ಕುವಲಯಾಶ್ವರಾಜನ ಶರೀರದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಆ ಉದಕ ರಾಕ್ಷಸನಾದ ಧುಂಧುವನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ಧುಂಧುಮಾರನೆಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಕಥಾವೃತ್ತಾಂತ
ಹದಿನೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಧುಂಧುಮಾರ ಮಹಾರಾಜನ ವಂಶ ವರ್ಣನ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಆತನ ವಂಶೀಯನಾದ ಬಾಹು ಮಹಾರಾಜನು ಸ್ತ್ರೀ ವಿಷಯಮೃಗಯಾ ಲಂಪಟನಾಗಿಯೇ ಇದ್ದು, ಹೈಹಯತಾಳಜಂಘಾದಿ ರಾಜರುಗಳಿಂದ ಪರಾಜಿತನಾಗಿ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋದುದು. ಆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಆತನ ಸ್ತ್ರೀಯು ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿ ವಿಷಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹೆತ್ತ ಮಗುವಿಗೆ ಸಗರನೆಂದು ಹೆಸರು ಬಂದ ವೃತ್ತಾಂತ. ಬಾಹು ಮಹಾರಾಜನ ಮರಣ. ಬಳಿಕ ಅವನ ಮಗ ಸಗರನನ್ನು ಚ್ಯವನ ಋಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅವನಿಗೆ ವಿದ್ಯಾಬುದ್ಧಿಗಳನ್ನು ಕಲಿಸಿ ಮದುವೆಮಾಡಿದುದು
ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸಗರನು ಪುನಃ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಅಶ್ವಮೇಧಯಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಡುವುದು. ಅಶ್ವಮೇಧದ ಕುದುರೆಯು ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿ ಕಪಿಲನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಡುವ ವೃತ್ತಾಂತ. ಅದನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಸಗರನ ಅರವತ್ತು ಸಾವಿರಮಂದಿ ಮಕ್ಕಳೂ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ಕಪಿಲನ ಕೋಪಾಗ್ನಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಭಸ್ಮವಾಗುವ ವೃತ್ತಾಂತ ಈ ಅರವತ್ತು ಸಾವಿರ ಜನರನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಅಂಶುಮಂತನು ಕಪಿಲ ಋಷಿಗಳ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿ ಅವರಿಂದ ವರವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು : – ಅಂಶುಮಂತನ ಮೊಮ್ಮಗ ಭಗೀರಥ ಮಹಾರಾಜನು ಇವನ ಅರವತ್ತು ಸಾವಿರ ಮಂದಿ ಪಿತೃಗಳನ್ನೂ ಉದ್ಧಾರಮಾಡಿ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವನೆಂಬ ವರದ ವಿವರಣೆ
ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ತನ್ನ ಪಿತೃದೇವತೆಗಳನ್ನು ಉದ್ಧಾರಮಾಡಿ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕೆಂಬ ದೃಢಸಂಕಲ್ಪದಿಂದ, ಭಗೀರಥಮಹಾರಾಜನು ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷದವರೆವಿಗೆ ಗಂಗೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದ ಬಳಿಕ, ಗಂಗಾದೇವಿಯ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿ ಆಕೆಯ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಆಕೆಯನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ಭೂಮಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಟಾಗ, ಅವಳ ಮಹಾವೇಗದಿದ ಕುಪಿತನಾದ ಶಂಕರನು ಅವಳನ್ನು ತನ್ನ ಜಡೆಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದ ವೃತ್ತಾಂತ : – ಇದರಿಂದ ದುಃಖಿತನಾದ ಭಗೀರಥನು ಈಶ್ವರನನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸುಮಾಡಿ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಆ ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನೊಲಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ ಈಶ್ವರನು ಗಂಗೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಜಡೆಯಿಂದ ಬಿಟ್ಟೊಡನೆ ಆ ಗಂಗಾನದಿಯು ಏಳು ಭಾಗವಾಗಿ ಹೊರಟ ವೃತ್ತಾಂತ
ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕನ್ಯಾಕುಬ್ಜ (ಕನೋಜ್‍) ದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಜಹ್ನುಋಷಿಯ ಆಶ್ರಮದ ಮೇಲೆ ಗಂಗೆಯು ಹರಿದುಬಂದು ಆಶ್ರಮವನ್ನೆಲ್ಲಾ ನೀರಿನಿಂದ ಕೊಚ್ಚಿ ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಆ ಜಹ್ನುವಿಗೆ ಕೋಪಬಂದು ಆ ಗಂಗೆಯನ್ನು ಏಕಾಪೋಶನವಾಗಿ ಕುಡಿದುಬಿಡುವನು : – ಅಲ್ಲಿಯೂ ವಿಘ್ನಬಂದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಭಗೀರಥನು ಜಹ್ನುವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವನು. ಆ ಬಳಿಕ ಜಹ್ನುವು ತಾನು ಪಾನಮಾಡಿದ್ದ ಗಂಗೆಯನ್ನು ಕಿವಿಗಳಿಂದ ಈಚೆಗೆ ಬಿಡುವನು. ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ ಗಂಗೆಗೆ ಜಾಹ್ನವಿ (ಜಹ್ನುವಿನ ಮಗಳು) ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯುಂಟಾಗುವುದು
ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸ್ವಾಯಂಭುವ ಮನ್ವಂತರದಲ್ಲಿ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿ (ಬಾಷ್ಕಳ)ಯಿಂದ ಇಂದ್ರನ ಅಮರಾವತಿಯು ಸೂರೆಯಾಗಲು ಇಂದ್ರನು ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟೋಡಿದನು. ಪುನಃ ದೇವೇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಸ್ವರ್ಗಾಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಬೇಕೆಂದು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿ ಮೊರೆಯಿಟ್ಟನು. ಆಗ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವಾಮನಾವತಾರ ಮಾಡಿ ಬಲಿಯಿಂದ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ಪಡೆದನು. ಆ ಮೂರುಹೆಜ್ಜೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದಳೆದ ದೇವಲೋಕವನ್ನು ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆ (ವಿಷ್ಣುಪಾದ) ಯಿಂದ ಆಕಾಶವನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ಒಡೆಯಲು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಬಾಯಿ ಬಿಟ್ಟು ಆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಿಂದ ದೇವಗಂಗೆಯು ಹೊರಕ್ಕೆ ಹೊರಟುದರಿಂದ ಗಂಗೆಗೆ ವಿಷ್ಣಪಾದೋದ್ಭವಯೆಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಸರಾಯಿತು
ಇಪ್ಪತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಈ ಮೇರೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನೊಡೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಹೊರಟ ಗಂಗೆಯು ವಿಷ್ಣುಲೋಕ, ತಪೋಲೋಕ, ಮಹರ್ಲೋಕ, ಚಂದ್ರಮಂಡಲ, ಸಕಲ ವರ್ಷ, ಸಕಲ ದ್ವೀಪ, ಸಕಲ ಪಾತಾಳಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿದು ಪುನಃ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದೊಳಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ವೃತ್ತಾಂತ
ಇಪ್ಪತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು
- ರಾಜರ್ಷಿಯಾದ ಭಗೀರಥನ ವಂಶಾನುಕ್ರಮ ವರ್ಣನೆ. – ಮತ್ತು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯಾರ್ಜುನನ ಪೌರುಷಪ್ರಕಾಶ ವಿಶದೀಕರಣ
ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ವೃತ್ರಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹಾರಮಾಡಿದ ಬಳಿಕ ಇಂದ್ರನು ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾದೋಷ ಸಂಭವಿಸಿತೆಂಬ ಭಯಂಕರ ಭೀತಿಯಿಂದ ವ್ಯಥೆಪಡುತ್ತಾ ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ಮರೆಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮಾನಸಸರೋವರದಲ್ಲಿ, ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪದಿಂದ ಒಂದು ತಾವರೇದಂಟಿನಲ್ಲಡಗಿಕೊಂಡು ಮರೆಯಾಗಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಲಾರಂಭಿಸುವನು. ಅದೇ ಸಮಯವನ್ನು ಕಾದಿದ್ದ ನಹುಷನು ಸ್ವರ್ಗಸಿಂಹಾಸನವನ್ನಾಕ್ರಮಿಸಿ ಶಚೀದೇವಿಯ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡುವನು. ಶಚಿಯು ನಹುಷನನ್ನು ಕುರಿತು ನೀನು ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳ ಹೆಗಲಮೇಲೆ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯನ್ನಿರಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಬಂದರೆ ನಿನ್ನನ್ನು ವರಿಸುವೆನೆನ್ನುವಳು. ಅದೇ ಮೇರೆ ನಹುಷನು ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳಿಂದ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯನ್ನು ಹೊರಿಸಿಕೊಂಡು ಅದರಲ್ಲಿ ತಾನು ಕುಳಿಕು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅಗಸ್ತ್ಯರ ಶಾಪದಿಂದ ಹಾವಾಗಿ ಹರಿದುಹೋಗುವನು. — ಮುಂದೆ ನೀನು ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ಶಾಪ ವಿಮೋಚನೆಯಾಗುವುದೆಂದು ಅಗಸ್ತ್ಯರು ಹೇಳುವರು. — ಈ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕವು ಸಿಂಹಾಸನಶೂನ್ಯವಾಗಲು, ಧರ್ಮವು ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿ ಹೊಕ್ಕಿರಲು, ಯಜ್ಞಯಾಗಾದಿಗಳು ಕನಸಾಗಲು, ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳೂ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಮೊರೆಯಿಡುವರು. ಆಗ ಭಗವಂತನು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಹುಡುಕಿಸಿ ಅವನ ದೋಷವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಿ ಸ್ವರ್ಗಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳ್ಳಿರಿಸುವನು
ಇಪ್ಪತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹರಿಹರರು ಅತ್ರಿಮಹರ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಾಗಿ ದೂರ್ವಾಸ ದತ್ತಾತ್ರೇಯರೂಪದಿಂದವತರಿಸುವರು. ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ನಷ್ಟವಾಗಿದ್ದ ವೇದಾಧ್ಯಯನಗಳನ್ನೂ ಯಜ್ಞಯಾಗಾದಿ ಕರ್ಮಗಳನ್ನೂ ಧಾರ್ಮಿಕಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನೂ ದತ್ತಾತ್ರೇಯರು ಪುನರುದ್ಧಾರ ಮಾಡುವರು. — ಭಗವಂತನು ದತ್ತಾತ್ರೇಯರೂಪದಿಂದ ಅವತರಿಸಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿದು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯಾರ್ಜುನನು ಹತ್ತುಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ದತ್ತಾತ್ರೇಯರನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸುಮಾಡಿ, ಅವರಿಗೆ ಪರಮಶಿಷ್ಯನಾಗುವನು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೂದೇವಿಯು ಪ್ರಚ್ಛನ್ನದೈತ್ಯನಾದ ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನಿಂದಲೂ ಅವನನ್ನಾಶ್ರಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರ ಭಾರದಿಂದಲೂ ಪೀಡಿತಳಾಗಿ, ತನ್ನ ಭಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವಂತೆ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಳು.
ಇಪ್ಪತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದ ಭೂದೇವಿಯು ಇಂದ್ರನನ್ನು (ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು) ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ತನ್ನ ದುಃಖವನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಳು. ಇಂದ್ರನು ಅವಳ ಕಷ್ಟವನ್ನು ನಿವಾರಣೆಮಾಡುವೆನೆಂದೊಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಅವಳನ್ನು ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬ್ರಹ್ಮನ ಸಭೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಮಾಡುವನು
ಇಪ್ಪತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ದುಷ್ಟಕ್ಷತ್ರಿಯರಿಂದ ಪೀಡಿತಳಾದ ಭೂಮಿಯ ಭಾರವನ್ನು ಪರಿಹಾರಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯೂ, ಇಂದ್ರನೂ, ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಸ್ತೋತ್ರರೂಪವಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವರು : – ಅವರ ಸ್ತೋತ್ರಕ್ಕೆ ಮೆಚ್ಚಿದ ಬ್ರಹ್ಮನು, ನೀವು ಈಶ್ವರನ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ನಿಮ್ಮ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಿ. ಅವನು ನಿಮ್ಮ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಪರಿಹಾರಮಾಡುವನೆಂದು ಉತ್ತರಕೊಡುವನು
ಇಪ್ಪತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಇಂದ್ರನು ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಕುರಿತು ಸ್ತೋತ್ರಮಾಡುವನು
ಇಪ್ಪತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಶಂಕರನು ಚಂದ್ರಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು – ಚಂದ್ರಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿ. — ಆ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಶಂಕರನು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸುವುದು, ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಸ್ತೋತ್ರಮಾಡುವುದು, ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಮಂಡಲದ ಅಳತೆ ಎಷ್ಟೆಂಬ ವಿಚಾರ
ಮೂವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಆ ಬಳಿಕ ಇಂದ್ರಪ್ರೇರಿತನಾದ ಶಂಕರನು ಸೂರ್ಯಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು, – ಅಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ಸೂರ್ಯಮಂಡಲವನ್ನೂ, ಸೂರ್ಯಲೋಕವನ್ನೂ, ಸೂರ್ಯನಮಹಿಮಾ – ವಿಶೇಷಗಳನ್ನೂ ಹೊಗಳಿ ತಾನು ಬಂದ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ತಿಳಿಸಲು, ಆಗ ಸೂರ್ಯನು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನನ್ನನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಮದೋನ್ಮತ್ತರಾಗಿ, ಭೂಭಾರ ಭೂತರಾದ, ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಾಸುರರೂಪರಾದ ದುಷ್ಟಕ್ಷತ್ರಿಯರುಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವಂತೆ ಶಂಕರನಿಗೆ ಉತ್ತರಕೊಡುವನು
ಮೂವತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಶಂಕರನಿಗೆ ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡಿದಂತೆ ಸೂರ್ಯನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ತವೀರ್ಯಾರ್ಜುನನ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ನನಗೆ ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವನು. ಅದಕ್ಕೇನಯ್ಯ ! ಊಟಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗೆಂದು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನು ಹೇಳಲು : ಆಗ ವೇಷಧಾರೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನು, ನಾನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಲ್ಲ, ಸೂರ್ಯನೆಂದೂ, ನನಗೆ ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಮರಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಿನ್ನಲು (ದಹಿಸಲು) ಅಪ್ಪಣೆಯಾಗಬೇಕೆಂದೂ, ಅದರಿಂದ ನನ್ನ ಹಸಿವು ಅಡಗುವುದೆಂದೂ ಹೇಳುವನು. ಸೂರ್ಯನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನು ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪಲಾರದೆ ಸೂರ್ಯನ ಮಾತಿನಂತೆ ತನ್ನ ಬಿಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟ ಬಾಣಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡ ಸೂರ್ಯಕಿರಣ (ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲೆ) ಗಳಿಂದ ಸಕಲ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನೂ ಸೂರ್ಯನ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಹುತಿಕೊಡುವನು. — ಈ ರೀತಿ ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಹಾಮಹಾಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಾದ ವೃಕ್ಷನಿವಹಗಳೆಲ್ಲವೂ ಸೂರ್ಯಜ್ವಾಲೆಯಿಂದ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಸಿಷ್ಠ ಋಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದ ಮರಗಳೂ, ತಪೋವನವೂ ಸಹ ಬೆಂದುಹೋಯಿತು. ಆಗ ಸುಲಭಕೋಪಿಗಳಾದ ವಸಿಷ್ಠರು ಏತಕ್ಕೆ ಈರೀತಿ ಆಯಿತೆಂದು ಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಪೂರ್ಣಕ್ರೋಧಪರವಶರಾಗಿ, ಎಲೋ, ದುಷ್ಟ ! ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಾದ ನನ್ನ ಆಶ್ರಮದ ವೃಕ್ಷಗಳು ಹೇಗೆ ನಾಶವಾದುವೋ ಅದೇ ಮೇರೆ ನಿನ್ನ ಸಹಸ್ರ ಬಾಹುಗಳೆಂಬ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಪರಶುರಾಮನು ತನ್ನ ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿ ಬಿಡಲೆಂದು ಕಾರ್ತವೀರ್ಯಾರ್ಜುನನಿಗೆ ಶಾಪಕೊಟ್ಟರು
ಮೂವತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮೇಲಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳು ಕಾರ್ಯತಃ ನೆರವೇರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಭೃಗು ಮಹರ್ಷಿಯ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಜಮದಗ್ನಿ, ಬಡಬಾಗ್ನಿ ಮುಂತಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಉತ್ಪನ್ನರಾಗುವರು
ಮೂವತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಋಚೀಕನ ಪತ್ನಿಯೂ, ಗಾಧಿಮಹಾರಾಜನ ಮಗಳೂ ಆದ ಸತ್ಯವತಿಯು ತನ್ನ ಗಂಡನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಹಳ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರಲು, ಒಂದು ದಿನ ಪತ್ನಿಯ ಸೇವೆಗೆ ಸಂತುಷ್ಟನಾದ ಋಚೀಕನು ಏನಾದರೂ ವರವನ್ನು ಕೇಳಿಕೋ, ಎಂದು ಹೆಂಡತಿಗೆ ಹೇಳಿದನು. ಆಗ ಆಕೆಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಆಕೆಗೊಬ್ಬ ಮಗನೂ, ಅದರಂತೆ ತನಗೊಬ್ಬಮಗನೂ ಆಗುವಂತೆ ಅನುಗ್ರಹಿಸುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುವಳು. ತನ್ನ ತಾಯಿಯು ಕ್ಷತ್ರಿಯವಳಾದುದರಿಂದ ಅವಳ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಮಗನು ಲೋಕೈಕವೀರನಾಗಿರಬೇಕೆಂದೂ ತನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಮಗನು ಉತ್ತಮನಾದ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠನಾಗಿರಬೇಕೆಂದೂ ಕೇಳಿಕೊಂಡಳು. ಅದರಂತೆ ಆ ಮಹರ್ಷಿಯು ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಎರಡು ಭಾಗಮಾಡಿದ ಪ್ರಸಾದಾನ್ನವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ಇಬ್ಬರೂ ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿ ಅವರವರಿಗೋಸ್ಕರ ಕೊಟ್ಟ ಅನ್ನವನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕೆಂದೂ ಹೇಳುವನು. ಆದರೆ ಆಕೆಯು ಹಾಗೆ ಮಾಡದೆ ಆ ಅನ್ನವನ್ನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮಾತಿಗೆ ವಶಳಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡು ತಿಂದುದರಿಂದ ಗರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮವುಂಟಾಯಿತು
ಮೂವತ್ತ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಚ್ಯವನ ಮಹರ್ಷಿಯ ಕೃಪೆಯಿಂದ ಗಾಧಿನೃಪತಿಯ ಮಗನಾದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನು ರಾಜಪುತ್ರನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದಾಗ್ಯೂ ಮುಂದೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವ ವೃತ್ತಾಂತ : – ಸತ್ಯವತಿಗೆ ಜಮದಗ್ನಿ, ವಾತ್ಸ್ಯರೇ ಮುಂತಾದ ನೂರು ಮಕ್ಕಳುಗಳು ಹುಟ್ಟುವರು
ಮೂವತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಜಮದಗ್ನಿಋಷಿಯ ಹೆಂಡತಿ ರೇಣುಕಾದೇವಿ. ಈಕೆಯು ಮಟಮಟಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಶರಕ್ರೀಡಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಧನುರ್ಮುಕ್ತವಾಗಿ ದೂರ ಹೋಗಿ ಬಿದ್ದ ಬಾಣಗಳನ್ನು ತಂದು ತಂದು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಒಂದು ಸಾರಿ ಬಹುದೂರ ಹೊರಟುಹೋದ ಬಾಣವನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತರುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಬಿಸಿಲಿನ ಬೇಗೆಯಿಂದ ಬಳಲಿ ಒಂದು ಮರದ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದು ಸ್ವಲ್ಪಹೊತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಬಾಣವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಳು. ಏಕೆ ಹೊತ್ತಾಯಿತೆಂದು ಗಂಡನು ಕೇಳಲು ಸೂರ್ಯಕಿರಣಗಳು ತನ್ನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಸುಡುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಬರುವುದು ಹೊತ್ತಾಯಿತೆಂದು ಹೇಳಿದಳು. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ಜಮದಗ್ನಿಗೆ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಹಿಂಸೆಮಾಡಿದನೆಂದು ಸೂರ್ಯನ ಮೇಲೆ ಬಹಳ ಕೋಪ ಬಂದು ಅವನನ್ನು ಕೊಂದುಬಿಡಬೇಕೆಂದು ಅವನ ಮೇಲೆ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗಮಾಡಿದುದನ್ನು ಸೂರ್ಯನು ನೋಡಿ ಹೆದರಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಷದಿಂದ ಜಮದಗ್ನಿಯ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು, ಅಪ್ಪಾ ! ನನ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಡ. ನಿನ್ನ ಮಗನಾಗಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತೇನೆಂದು ಬೇಡಿಕೊಂಡು ಛತ್ರಿ, ಜೋಡುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಸತ್ಯವತಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವನು. ಆಗಲೇ ಪಾದರಕ್ಷೆ, ಛತ್ರಿಗಳು ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಕಾಲ. — ಛತ್ರ, ಪಾದರಕ್ಷಾ ದಾನ ಮಹಿಮೆ. — ತನ್ನ ಮಾತಿನಂತೆ ಸೂರ್ಯನು ಜಮದಗ್ನಿಯ ಮಗನಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವನು. ಇವನು ಹುಟ್ಟಿದ ಮೇಲೆ ಪರಶುರಾಮನು ಇವನ ಅನುಜ (ತಮ್ಮ) ನಾಗಿ ರೇಣುಕೆಯ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸುವನು
ಮೂವತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಚಿತ್ರಾಂಗದನೆಂಬ ಗಂಧರ್ವನು ವನವಿಹಾರಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಬಂದಿರುವನು. ಅವನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ರೇಣುಕೆಯ ಮನಸ್ಸು ವಿಕಲ್ಪವಾಗುವುದು. ಜಮದಗ್ನಿಯು ಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮನೋಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಅವಳನ್ನು ಕೊಂದುಬಿಡುವಂತೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹೇಳುವನು. ಆ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರೂ ಒಪ್ಪದಿರಲು, ಧೀರಪುತ್ರನಾದ ಪರಶುರಾಮನು ತನ್ನ ಕರದಲ್ಲಿದ್ದ ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ತಾಯಿಯ ತಲೆಯನ್ನು ಕಡಿದುಬಿಡುವನು. — ತನ್ನ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದ ಪರಶುರಾಮನ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಆತನ ಪಿತೃದೇವನು, ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ಇಚ್ಛಾಮರಣವನ್ನೂ, ದಶರಥರಾಮನ ಸಂದರ್ಶನವಾಗುವತನಕ ಶಸ್ತ್ರವನ್ನು ಧರಿಸಿರಬಹುದೆಂದೂ. ರಾಮದರ್ಶನಾನಂತರ ಶಸ್ತ್ರಸನ್ಯಾಸಮಾಡಿ ಹಿಮವತ್ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಹೊರಟುಹೋಗಬೇಕೆಂದೂ ಹೇಳಿದನಲ್ಲದೆ, ಮಗನು ಕೇಳಿಕೊಂಡ ಇನ್ನೊಂದು ವರಕ್ಕಾಗಿ ಆತನ ತಾಯಿಯಾದ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಬದುಕಿಸಿದನಲ್ಲದೆ, ಈ ಸಂಗತಿಯೊಂದೂ ಸ್ಮರಣೆಗೆ ಬರದಿರುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನು. — ಪರಶುರಾಮನು ತಂದೆಯ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ, ಈಶ್ವರನನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ಆ ಮಹಾನುಭಾವನನ್ನೊಲಿಸಿಕೊಂಡು, ಅವನ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಸೈಂಹಿಕೇಯಾದಿ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದನು
ಮೂವತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸೈಂಹಿಕೇಯರ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ವಿವಿಧೋತ್ಪಾತಗಳ ವರ್ಣನೆ
ಮೂವತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸೈಂಹಿಕೇಯನಾದ ಸಾಲ್ವರಾಜನು ಈ ಅಪಶಕುನಗಳ ಕಾರಣವೇನೆಂದು ದೈತ್ಯಗುರುವಾದ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯರನ್ನು ಕೇಳಲು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಅಯ್ಯ ಸಾಲ್ವರಾಜ ! ಇಂದ್ರನ ಪ್ರಾರ್ಥನಾನುಸಾರವಾಗಿ ಸರ್ವದಾ ದೈತ್ಯಸಂಹಾರಾರ್ಥವಾಗಿ ಮನುಷ ರೂಪದಿಂದಲೂ ತಿರ್ಯಗ್ಜಂತು (ಆಮೆ, ಹಂದಿ, ಸಿಂಹ ಇತ್ಯಾದಿ) ಗಳ ರೂಪದಿಂದಲೂ ಆಗಾಗ್ಯೆ ಅವತರಿಸುವ ಶ್ರೀ ಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಈಗ ಪರಶುರಾಮರೂಪದಿಂದ ಮನುಷ್ಯ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಸಂಹರಿಸುವುದೇ ಅವನ ಕೆಲಸವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ನೀನು ಈಗ ನಿನ್ನ ಸ್ಥಳವಾದ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋಗುವುದು ಶ್ರೇಯಸ್ಕರವೆಂದು ಹೇಳಲು ಅದಕ್ಕೊಪ್ಪದೆ ಸಾಲ್ವನು ಪರಶುರಾಮನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವುದೇ ಸರಿಯೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುವನು
ಮೂವತ್ತೊಂಭತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಗವಿಷ್ಠನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಸಾಲ್ವನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನ ಮಾತಿನಂತೆ ನಡೆಯುವುದೊಳ್ಳೆಯದೆಂದೂ ಈಗಾಗಲೇ ದೇಶದಲ್ಲಿ ದುರ್ನಿಮಿತ್ತಗಳು ತಲೆದೋರಿವೆಯೆಂದೂ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ದಾನವರ ವಂಶವೇ ನಿರ್ಮೂಲವಾಗುವ ಚಿಹ್ನೆ ತೋರುತಲಿದೆಯೆಂದೂ ಎಷ್ಟೋ ಬುದ್ಧಿವಾದವನ್ನು ಹೇಳಿದಾಗ್ಯೂ ಸಾಲ್ವನು ಅದನ್ನು ಕಿವಿಗೇ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳದೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಹಸ್ತದಿಂದ ಮರಣಹೊಂದುವುದೇ ಸಕಲ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಾಧನವೆಂದೂ ಹೇಳಿಬಿಡುವನು
ನಲವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸಾಲ್ವನೂ ರಾಹುವೂ ಅಣ್ಣತಮ್ಮಂದಿರು. ಸಾಲ್ವನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಅವನ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಯೋಚಿಸಿ ರಾಹುವಿನ ಮನೆಗೆ ಬರುವನು. ಆಗ ರಾಹುವು ದೇವತೆಗಳ ತಂಟೆಗೂ ಮಹಾವಿಷ್ಣು(ಪರಶುರಾಮ) ವಿನೊಡನೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೂ ಸಹ ಹೋಗಬೇಡವೆಂದೂ, ಅವನನ್ನು ಕೆಣಕಿದವರಿಗೆ ಮರಣವೇ ಸಿದ್ಧವೆಂದೂ ಅನೇಕ ವಿಧವಾದ ನೀತಿಯನ್ನು ಹೇಳಿ ದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ವಿಷ್ಣುವನ್ನೂ ಎದುರಾಯಿಸಿದುದರಿಂದ ತನಗೆ ಉಂಟಾದ ಕಷ್ಟವನ್ನೂ, ಸಮುದ್ರಮಥನದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಕಲ ರತ್ನಗಳೂ, ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯೂ, ಅಮೃತವೂ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನೂ ತಮ್ಮನೊಡನೆ ಹೇಳುವನು
ನಲವತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಕಡೆದಾಗ ಹುಟ್ಟಿದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಸ್ವರೂಪ ವರ್ಣನೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿರುವಳೆಂಬ ವೃತ್ತಾಂತ. ಮತ್ತು ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಯಾವ ಯಾವ ಮನ್ವಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಳೆಂಬ ಸವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಂಗತಿಗಳು ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ
ನಲವತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಅಮೃತವು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾದೊಡನೆಯೇ, ಆ ಅಮೃತಕಲಶವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ರಾಕ್ಷಸರು ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿರಲು ಅದನ್ನು ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಮೋಹಿನೀ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಮೋಹಸುರೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಡವಿ ಅವರಿಂದ ಅಮೃತ ಕಲಶವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಮಾಡಿಕೊಂಡು, ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಧೇಯನಾಗಿ ಅಡ್ಡಬಿದ್ದ ಭಕ್ತಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಒಂದು ಹಗಲಿನ (ದಿನ) ಆಯುಸ್ಸನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುವೆನೆಂದು ವರವನ್ನು ಕರುಣಿಸಿ, ಅಮೃತವನ್ನು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹಂಚುವನು. ಆ ಅಮೃತವಿನಿಯೋಗ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಹುವು(ನಾನು)ಸೂರ್ಯನಂತೆ ರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ದೇವತೆಗಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿಕುಳಿತು ಅಮೃತಪಾನಮಾಡುವ ವೃತ್ತಾಂತ. ಈ ಗುಟ್ಟನ್ನು ಕಂಡು ವಿಷ್ಣುವಿನೊಡನೆ ಹೇಳಿ ತನ್ನ ತಲೆಯನ್ನು ಚಕ್ರದಿದ ಕತ್ತರಿಸಿದನೆಂದು ಸೂರ್ಯನಮೇಲೆ ಕುಪಿತನಾದ ರಾಹುವಿ(ನನ್ನ)ಗೆ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ನವಗ್ರಹ ಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಪೂಜ್ಯನಾಗೆಂದೂ, ಗ್ರಹಣ(ಪರ್ವ)ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಗ್ರಾಸಮಾಡುವಂತೆಯೂ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ವೃತ್ತಾಂತ
ನಲವತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ರಾಹುವಿನ ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದುದಕ್ಕಾಗಿ ದೈತ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಬಹು ಕ್ರೋಧಪರವಶರಾಗಿ ದೇವತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸೋತು ಹಿಂತಿರುಗುವರು
ನಲವತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ತನ್ನ ಅಣ್ಣನಾದ ರಾಹುವುಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸಮುದ್ರ ಮಥನ, ದೇವಾಸುರ ಯುದ್ಧವೇ ಮುಂತಾದ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಕೇಳಿದ ಬಳಿಕ, ಸಾಲ್ವನು ವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ ಸಂಹತನಾದರೆ ಆಗಲೂ ಸ್ವರ್ಗರಾಜ್ಯವಾಸವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿಯೇ ಇರುವುದೆಂದೂ, ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವನೇ ಸೋತು ನಾನು ಬದುಕಿದರೆ ಭೂಲೋಕರಾಜ್ಯವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿಯೇ ಇರುವುದೆಂದೂ ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ರಾಹುವಿನ ಮಾತನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದು ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದೇ ಸರಿಯೆಂದು ಹೇಳುವನು
ನಲವತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪರಶುರಾಮನು ಸಾಲ್ವನ ಬಳಿಗೆ ಅಕೃತವ್ರಣನೆಂಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ನೀನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧನಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿಕಳುಹಿಸಲು, ಆಗ ಸಾಲ್ವನು ಮನುಷ್ಯಮಾತ್ರನಾದ ನಿನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧಮಾಡೆಂದು ಅದಾವ ಪರಮೇಶ್ವರನು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿರುವನೋ ಆ ನಿನ್ನ ಗುರು ಪರಮೇಶ್ವರನ ಸಂಗಡವೇ ನಾನು ಯುದ್ಧಮಾಡತಕ್ಕವನೆಂದೂ ಹೇಳಿ ಆ ಅಕೃತವ್ರಣನನ್ನು ಕುರಿತು ತಿರಸ್ಕಾರವಾದ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಅನಾದರಿಸಿ ಪರಮೇಶ್ವರನ ಸಂಗಡ ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸೈನ್ಯಸಹಿತವಾಗಿ ಹೊರಡುವನು
ನಲವತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸಾಲ್ವನು ಸೈನ್ಯಸಹಿತನಾಗಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಟೊಡನೆಯೇ ನಡೆದ ಅಪಶಕುನಗಳ ವರ್ಣನೆ
ನಲವತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ರಣಭೂಮಿಗೆ ಪರಶುರಾಮನು ತಾನಾಗಿಯೇ ಬಂದು ಸಾಲ್ವನನ್ನು ಎದುರಿಸುವಿಕೆ
ನಲವತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿ ಪರಶುರಾಮನ ಕೊಡಲಿಯ ಏಟಿನಿಂದ ಸಾಲ್ವನ ಅಸಂಖ್ಯಾಕ ಸೈನ್ಯವು ಮಡಿದುಹೋಗುವಿಕೆ
ನಲವತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕಡೆಗೆ ಸಾಲ್ವನೂ ಸಹ ಪರಶುರಾಮನಿಂದ ಸಂಹೃತನಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಇಂದ್ರನೇ ಮೊದಲಾದ ದೇವತೆಗಳು ರಣಭೂಮಿಗೆ ಬಂದು ಪರಶುರಾಮನು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಹೊಗಳುವರು. ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರ ಬಾಣದ ಏಟಿನಿಂದ ಪರಶುರಾಮನ ಮೈಕೈಗಳೆಲ್ಲಾ ತೂತುತೂತಾಗಿ ಗಾಯವಾಗಿ ಮೈಯಿಂದ ರಕ್ತ ಸುರಿಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡ ಭವರೋಗವೈದ್ಯನೆನಿಸಿದ (ಭೂ) ಕೈಲಾಸಪತಿಯಾದ ಪರಮೇಶ್ವರನು ಬಂದು ಅವನ ಮೈಯ್ಯನ್ನು ತನ್ನ ಕೈಯಿಂದ ಒಂದು ಬಾರಿ ಸವರಲು ಸಮಸ್ತ ಗಾಯಗಳೂ ಮಾಯ್ದು ರಕ್ತಸೋರುವುದು ನಿಂತು ಮೊದಲಿನಂತೆ ವಜ್ರಸದೃಶವಾಗುವುದು. ಆಗ ಪರಮೇಶ್ವರನು ಪರಶುರಾಮದೇವರಿಗೆ ಅನೇಕವಾದ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನನುಗ್ರಹಿಸಿ ಕೊಡುವನು. ಕಡುಗಲಿಗಳಾದ ರಕ್ಕಸರ ತಲೆಗಳನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿದ ಕೊಡಲಿಯು ತಾನಾಗಿಯೇ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದು ಪರಶುರಾಮನ ಕೈಯನ್ನಲಂಕರಿಸುವುದು
ಐವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪರಶುರಾಮನು ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರ, ವೈಷ್ಣವಾಸ್ತ್ರ, ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರಾದಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗೋಪಸಂಹಾರ ಪುರಸ್ಸರವಾಗಿ ಉಪದೇಶಪಡೆದು ಈಶ್ವರನ ದಿವ್ಯಹಸ್ತದಿಂದ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಿಸುವನು
ಐವತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸೈಂಹಿಕೇಯ ಸಂಹಾರಾನಂತರ ಶಿವನು ಪರಶುರಾಮನನ್ನು ತನ್ನ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡುಹೋಗುವನು. ಆ ಕೈಲಾಸ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಾಸಕ್ತನಾಗಿದ್ದ ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನೊಂದುದಿನ ನೋಡಿ, ಪರಶುರಾಮನು, ಭಗವನ್‍ ! ನೀನೇ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ದೇವೋತ್ತಮನಾಗಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಯಾರನ್ನು ಕುರಿತು ಧ್ಯಾನಮಾಡುತ್ತಿರುವಿಯೆಂದು ಪ್ರಶ್ನೆಮಾಡುವನು
ಸೂಚನೆ — ಇಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ ೫೨ ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಿಂದಾರಂಭಿಸಿ ೬೫ನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಶಂಕರಗೀತೆಯೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರು ಆ ೧೪ ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪಾರಾಯಣಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು
ಐವತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಶಂಕರಗೀತೆಯ ಆರಂಭ. ಇದರ ಧ್ಯೇಯನಿರ್ದೇಶ
ಐವತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಬ್ರಹ್ಮನು ಕಶ್ಯಪರ ಹೆಂಡತಿಯಾದ ಅದಿತಿಯ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗರಾಜ್ಯವನ್ನೂ, ದಿತಿಯ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನಿಗೆ ಪಾತಾಳಲೋಕದ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಟ್ಟನು. — ಬಹುಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ರೆಕ್ಕೆಗಳಿದ್ದುವು. ಈ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಹಾರಿಹೋಗಿ ಹಾರಿಹೋಗಿ ಭೂಮಿಯು ಸಡಿಲವಾಗುತ್ತಾ ಬರಲು ಆ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ನೀರುನುಗ್ಗಿ ಆ ನೀರು ಪಾತಾಳದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿತು. ಆಗ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನು ದೇವತೆಗಳು ಮಾಡಿದ ಚೇಷ್ಟೆಯಿಂದೆಂದೂಹಿಸಿದವನಾಗಿ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಸ್ವರ್ಗರಾಜ್ಯವನ್ನಪಹರಿಸಿ ಅದನ್ನಾಕ್ರಮಿಸಿದನು. ಆಗ ದೇವತೆಗಳು ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಮೊರೆಯಿಡಲು ಆ ಮಹಾಪ್ರಭುವು ನೃವರಾಹರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನನ್ನೂ ಅವನ ಸಕಲ ಪರಿವಾರವನ್ನೂ ಸಂಹರಿಸಿದನು; ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಗಲೋಕದ ಒಡೆತನವನ್ನೂ ಪುನಃ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಆಗ ಇಂದ್ರನು ಇದೆಲ್ಲಾ, ಪರ್ವತಗಳಿಂದುಂಟಾದ ಚೇಷ್ಟಾಫಲವೆಂದೂಹಿಸಿ ಆ ಬೆಟ್ಟಗಳ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ತನ್ನ ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು
ಐವತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನು ಸತ್ತಮೇಲೆ ಅವನ ತಮ್ಮ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸುಮಾಡಿ ದೇವತೆಗಳಿಂದಲಾಗಲೀ ಮನುಷ್ಯರಿಂದಾಗಲೀ, ಯಾವುದೇ ಮತ್ತಿತರ ತಿರ್ಯಗ್ಜಂತು (ಹಾವು, ಚೇಳು, ಹುಲಿ, ಕರಡಿ, ಸಿಂಹ, ಕಿರುಬ ಮುಂತಾದುವು) ಗಳಿಂದ ಮರಣವಾಗಬಾರದೆಂದು ವರವನ್ನು ಪಡೆದು ದೇವತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದನು. ಇವನ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ ದೇವತೆಗಳು ಮೊರೆಯಿಟ್ಟೊಡನೆ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಹೊಸದೊಂದು ವಿಧವಾದ ನರಸಿಂಹಾವತಾರವನ್ನು ತಾಳಿ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ಕೊಂದು ದೇವತೆಗಳ ಭಯವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದನು
ಐವತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಬಲಿರಾಕ್ಷಸನು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಕುರಿತು ಘೋರ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿ ದೇವಾಸುರರಾರಿಂದಲೂ ಮರಣವಾಗದಂತೆ ವರವನ್ನು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಬ್ರಹ್ಮನು ಅವನ ತಪಃಫಲವಾಗಿ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟನು. ಆ ವರಬಲದಿಂದ ಆ ಬಲೀಂದ್ರನು ಸ್ವರ್ಗವಾಸಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ಆ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಗೆದ್ದು ಆ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಮಾಡಿಕೊಂಡು ತ್ರಿಲೋಕಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಮೆರೆಯುತ್ತಾ ಒಂದಾನೊಂದು ಯಜ್ಞವನ್ನಾರಂಭಿಸುವನು : – ಕಶ್ಯಪ ಬ್ರಹ್ಮರು ಇಂದ್ರನೊಡನೆ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಇವನ ಉಪಟಳವನ್ನು ಅರಿಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಭಗವಾನ್‍ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವಾಮನಾವತಾರಮಾಡಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿರೂಪದಿಂದ ಬಲಿಯ ಯಜ್ಞಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಿ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಜಾಗವನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ಪಡೆದು ಬಲಿಯು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದ ಮೂರುಲೋಕವನ್ನೂ ಮೂರೇ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದಳೆದು, ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು, ಬಲಿಯನ್ನು ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ತುಳಿದು ಆ ಭಕ್ತ ಪರಾಧೀನನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಸುತಲದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ದ್ವಿತೀಯ ಮನ್ವಂತರದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಇಂದ್ರಪದವಿಯನ್ನನುಗ್ರಹಿಸಿ ಅವನ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ಸರ್ವದಾ ಅವನ ಬಳಿಯಲ್ಲೇ ಇರುವಂತೆ ಅನುಗ್ರಹಮಾಡಿದನು
ಐವತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ದಿವ್ಯವಿಭೂತಿಗಳು ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುವು
ಐವತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಪೂಜಿಸೋಣದರಿಂದ ಸಕಲಾರ್ಥಸಾಧನವೂ ಉಂಟಾಗುವುದು
ಐವತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಕೇಶವನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ನಾನಾವಿಧ ಕರ್ಮಗಳ ವಿವರಣೆ
ಐವತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ವಾರ ನಕ್ಷತ್ರ ತಿಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಪವಾಸಮಾಡುವುದರಿಂದುಂಟಾಗುವ ಫಲಗಳು
ಅರವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಶ್ರವಣ ದ್ವಾದಶೀ, ತ್ರಿದಿನಸ್ಪೃಕ್‍ ಮುಂತಾದ ತಿಥಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ, ಮಹಾಪೂರ್ಣಮಾಸೀ ತಿಥಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ, ಉಪವಾಸ ಮತ್ತು ದಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಉಂಟಾಗುವ ಮಹಾಫಲಗಳ ವಿವರಣೆ
ಅರವತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪಾಂಚರಾತ್ರಾಗಮವಿಧಿಯಿಂದ ಪ್ರಾತಃಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅಭಿಗಮ ಪೂಜಾಕ್ರಮಗಳ ವಿಧಿ
ಅರವತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಉಪಾದಾನವಿಧಿಯ ವರ್ಣನೆ
ಅರವತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಇಜ್ಯಾಸಮಯ ವಿಧಿ ಮತ್ತು ಮಾತ್ರಾ ಮಧುಪರ್ಕವೇ ಮುಂತಾದವುಗಳ ನಿರ್ವಚನ. (ಪಂಚರಾತ್ರಾಗಮ ವಿಧಿಗಳು)
ಅರವತ್ತನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಕಾಲವೆಂದರೇನು ? ಅದರ ವಿವರಣೆ
ಅರವತ್ತೈದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಸ್ವಸ್ತಿಕಾದ್ಯಾಸನಗಳನ್ನು ಹಾಕುವ ಕ್ರಮ : – ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದಿಂದ ವಾಯುವನ್ನು ನಿರೋಧಿಸಿ ಸ್ಥೂಲವಾದ ಭೂತಾದಿ ಪಂಚಭೂತಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಮಾಡುವ ಕ್ರಮ : – ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳಾದ ಮನೋಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಗಳನ್ನೂ ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ ಪರಮಾತ್ಮ, ಅವ್ಯಕ್ತ ಪರಮಪುರುಷಾದಿಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದು
ಅರವತ್ತಾರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಇದುವರೆವಿಗೆ ಶಂಕರಗೀತೆಯನ್ನು ಹೇಳಿಯಾದ ಬಳಿಕ ಇಂದ್ರನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಂತೆ ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವ ನರಭಕ್ಷಕರಾದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಶಂಕರನು ವಿಷ್ಣುಧನುಸ್ಸನ್ನೂ ಅಕ್ಷಯ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಬತ್ತಳಿಕೆಯನ್ನೂ ಅನುಗ್ರಹಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕೊಟ್ಟು, ಅದರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಪರಶುರಾಮನು ಅಸುರರನ್ನು ಜಯಿಸಿದೊಡನೆಯೇ ವೈಷ್ಣವಧನುಸ್ಸನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿಯೇ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಆ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ರಾವಣ ಸಂಹಾರಾರ್ಥವಾಗಿ ದಶರಥನ ಉದರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ಅವತರಿಸಿದ ಬಳಿಕ, ಆ ಪರಮಪುರುಷನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನಿಗೊಪ್ಪಿಸಿ ಹಿಮಾಲಯಕ್ಕೆ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಹೊರಡಬೇಕೆಂದೂ ಅಗಸ್ತ್ಯರು ಉಪದೇಶ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದ ವೃತ್ತಾಂತಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿವೆ
ಅರವತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಹರಿಹರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವರಾರೆಂದು ದೇವತೆಗಳಲ್ಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ನಡೆಯಿತು ಕಡೆಗೆ ಅವರಿಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರಿಗೆ ಭೇದವಿಲ್ಲವೆಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಯಿತು. ವೈಷ್ಣವ ಧನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಶೈವ ಧನುಸ್ಸುಗಳ ಸಂಪ್ರದಾನ ಕಥನ : – ಜನಕನು ಶಿವಧನುಸ್ಸನ್ನು ಪಡೆದುದು : – ಪರಶುರಾಮನಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ ವೈಷ್ಣವ ಚಾಪವು ದೊರೆತ ವೃತ್ತಾಂತ
ಅರವತ್ತೆಂಟನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪರಶುರಾಮನು ಕೈಲಾಸದಿಂದ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದುದು : – ಅಲ್ಲಿಂದ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ವರುಣಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವರುಣನ ಅಶ್ಮಕನಗರವನ್ನು ನೋಡುವುದು
ಅರವತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ವರುಣ ನಗರದ ಸಮೃದ್ಧಿ ವರ್ಣನೆ. ಆ ವರುಣನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಗಾऽದಿ ಸಕಲ ನದಿಗಳೂ ದೇಹವನ್ನು ಧರಿಸಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಗತಿ, ಪರಶುರಾಮನು ವರುಣನ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಅವನನ್ನು ವಂದಿಸುವುದು : – ವರುಣನ ಪ್ರತ್ಯಭಿವಂದನಾಕ್ರಮ. ಅನಂತರದಲ್ಲಿ ಈಶ್ವರನ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರಾಮನು ವರುಣನಿಗೆ ಹೇಳುವುದು. ಆ ಬಳಿಕ ಆ ವರುಣನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಕಲ ದೈತ್ಯರೂ ಸಿದ್ಧರಾಗಬೇಕೆಂದು ದೂತನ ಮೂಲಕ ಹೇಳಿ ಕಳುಹಿಸುವನು.
ಎಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ವರುಣನು ವಿವಿಧವಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಪ್ರಹಾರಗಳನ್ನೂ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟು ಅವನನ್ನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ, ಮಹಾದುಷ್ಟನಾದ ಅಯಶ್ಶಂಕುವನ್ನ ಪರಶುರಾಮನಿಂದ ಸಂಹಾರಮಾಡಿಸುವನು
ಎಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ಪರಶುರಾಮನು ವರುಣನನ್ನು ಕುರಿತು ನಾನಾವಿಧವಾದ ಸ್ತೋತ್ರಮಾಡುವನು. ಆ ಬಳಿಕ ವರುಣನು ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ನೀನು ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ಉತ್ತರಕೊಡುತ್ತೇನೆಂದು ವಾಗ್ದಾನಮಾಡುವನು
ಎಪ್ಪತ್ತೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ರುದ್ರಾತ್ಮಕವಾದ ಕಾಲವು ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದಾಗ್ಯೂ ಗ್ರಹಗಳ ಗತಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಮಾಸವರ್ಷಾದಿಕಾಲನಿರ್ಣಯ ವರ್ಣನೆ
ಎಪ್ಪತ್ತಮೂರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ
- ನಿಮೇಷಕಾಲ ಮೊದಲುಗೊಂಡು ಯುಗಕಾಲ ಪರ್ಯಂತರವಾಗಿ ಕಾಲಾವಯವಗಳ ಸ್ವರೂಪವರ್ಣನಪುರಸ್ಸರವಾಗಿ ಆಯಾಯ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಜೀವಮಾನದ ಆಯುಃಪ್ರಮಾಣವನ್ನೂ ಧರ್ಮದ ವೃದ್ಧಿಕ್ಷಯಗಳನ್ನೂ ವೇದವಿಭಾಗಕ್ರಮವನ್ನೂ, ಬ್ರಹ್ಮನ ಆಯುಸ್ಸನ್ನೂ ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಬಹು ಚೆನ್ನಾಗಿ ವಿವರಿಸಿರುವರು